ਸ਼ੱਕਰਖੋਰਾ. Purple Sunbird

 ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ : ਗੌਰਵ ਮਾਧੋਪੁਰੀ

• ਮੁਢਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ
• ਪਹਿਚਾਣ
• ਰਹਿਣ ਸਹਿਣ
• ਪੈਦਾਇਸ਼
• ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਰ
• ਜਨਸੰਖਿਆ
• ਪ੍ਰਵਾਸ
• ਖਤਰੇ

 ਮਾਦਾ ਸ਼ਕਰਖੋਰ ਆਪਣੇ ਆਲਣ੍ਹੇ ਤੇ। ਇਸਨੇ ਸਾਡੀ ਰਸੋਈ ਦੇ ਬਾਹਰ ਲੱਗੀ ਤੂਤ 'ਤੇ ਘਰ ਬਣਾਇਆ ਸੀ।

.: ਮੁਢਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ :.

ਸ਼ਕਰਖੋਰਾ Sunbird ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀਆਂ 132 ਕਿਸਮਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ। ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਬਾਕੀ ਕਿਸਮਾਂ ਨਾਲੋਂ ਛੋਟਾ, ਜੋ ਸਿਰਫ 5-6 ਇੰਚ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਕਰਖੋਰਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਫੁਰਤੀਲਾ ਪੰਛੀ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਉਡਾਣ ਸਿੱਧੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹਦਾ ਫੈਲਾਅ ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦਾ ਇਹ ਪੱਕਾ ਨਿਵਾਸੀ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬਾਗਾਂ 'ਚ ਇਸਦੀ 'ਚਵਿਟ-ਚਵਿਟ' ਦੀ ਤਿੱਖੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

.: ਪਹਿਚਾਣ :.

ਸ਼ਕਰਖੋਰਾ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਹਿਚਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਣ ਵਾਲਾ ਪੰਛੀ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਲੰਬਾਈ ਸਿਰਫ 5-6 ਇੰਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਰ ਅਤੇ ਮਾਦਾ ਵੱਖੋ ਵੱਖ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਚਾਰਲਸ ਡਾਰਵਿਨ ਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਿਤਾਬ The Origin of Species(ਜੀਵ ਦੀ ਉਤਪਤੀ) ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਸਿਧਾਂਤ ਮੁਤਾਬਕ ਨਰ ਦਾ ਰੰਗ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਮਾਦਾ ਨਾਲੋਂ ਗੂੜਾ ਅਤੇ ਚਮਕੀਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸੰਤਾਨ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਦਿਨਾਂ 'ਚ ਮਾਦਾ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਹੋਰ ਨਿੱਖਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਰ ਅਤੇ ਮਾਦਾ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਚੁੰਝ ਥੋੜੀ ਮੁੜੀ ਜਿਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੀਬ ਟੀਕੇ ਦੀ ਸੂਈ ਵਾਂਗਰਾਂ ਨਾਲ਼ੀ ਨੁਮਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਫੁਲਾਂ ਦਾ ਰਸ ਪੀਣ ਲਈ ਹੀ ਬਣੀ ਹੈ।

ਨਰ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ:

ਨਰ ਦਾ ਸਾਰਾ ਸ਼ਰੀਰ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਬੈਂਗਣੀ ਭਾਅ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਰੀਰ ਦਾ ਉਪਰਲਾ ਹਿੱਸਾ ਹਲਕੇ ਰੰਗ ਦਾ ਜਦਕਿ ਖੰਬ ਗੂੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਦਿਨਾਂ 'ਚ ਮਾਦਾ ਨੂੰ ਲੁਬਾਉਣ ਲਈ ਨਰ ਦਾ ਰੰਗ ਜਿਆਦਾ ਚਮਕੀਲਾ ਬੈਂਗਣੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸੂਖਮ ਹਰੇ ਅਤੇ ਕਾਸ਼ਨੀ ਰੰਗ ਦੇ ਚਟਾਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਖੰਬਾਂ ਦੇ ਉਪਰ ਮੋਡੇ ਤੇ ਚਮਕੀਲੇ ਹਰੇ-ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦੀ ਫਰ ਨਿਕਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਹੋਰ ਆਕਰਸ਼ਕ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਨਰ

ਮਾਦਾ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ:

ਨਰ ਤੋਂ ਉਲਟ ਮਾਦਾ ਦਾ ਰੰਗ ਫਿੱਕਾ ਉਪਰੋਂ ਬਦਾਮੀ ਭੂਰਾ ਅਤੇ ਧੌਣ ਤੋਂ ਛਾਤੀ ਦਾ ਹੇਠਲਾ ਭਾਗ ਹਲਕਾ ਪੀਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਭਰਵੱਟੇ ਗੂੜੇ ਰੰਗ ਦੇ ਅਤੇ ਅੱਖ ਦੁਆਲੇ ਗੂੜੇ ਰੰਗ ਦੀ ਧਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਮਾਦਾ

ਕਿਸ਼ੋਰ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਨਰ ਦਾ ਰੰਗ ਮਾਦਾ ਵਾਂਗ ਉਪਰੋਂ ਜੈਤੁਨੀ ਬਾਦਾਮੀ, ਹੇਠੋਂ ਹਲਕਾ ਪੀਲਾ ਅਤੇ ਅੱਖ ਤੱਕ ਕਾਲੀ ਧਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਸੁਣ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਇਹ ਇਕ ਤਿੱਖੀ 'ਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਚਵਿਟ-ਚਵਿਟ-ਚਵਿਟ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਕਢਦਾ ਹੈ 'ਤੇ ਇਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਦਹੁਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

.: ਰਹਿਣ ਸਹਿਣ :.

ਸ਼ਕਰ-ਖੋਰੇ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਘੱਟ ਸੰਘਣੇ ਜੰਗਲ ਅਤੇ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਬਾਗ ਬਗੀਨਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਥੇ ਇਹ ਨਿਕੀਆਂ ਟੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਆਮ ਕਰਕੇ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ 'ਚ ਰਹਿਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕੀਨ ਹੈ ਪਰ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੇ ਪਰਬਤਾਂ ਦੀ 1700-2400 ਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ਤੇ ਵੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।
ਰਹਿਣ ਲਈ ਆਲਣ੍ਹਾਂ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਸਾਰਾ ਜਿਮਾਂ ਮਾਦਾ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਲਣ੍ਹੇ ਨੂੰ ਖਾਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਾਹ, ਨਿਕ ਸੁਕ ਅਤੇ ਮਕੜੀ ਦੇ ਜਾਲੇ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ 4 ਕੁ ਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ਤੇ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਆਲਣ੍ਹਾਂ ਚੌਰਸ ਲਟਕਿਆ ਝੋਲਾ ਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ 'ਤੇ ਬਾਹਰ ਪੱਤਿਆਂ ਜਾਂ ਪਤਲੀਆਂ ਸੱਕਾਂ ਦਾ ਪਰਦਾ ਲਗਾਇਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਸੰਤਾਨ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਦਿਨਾਂ 'ਚ ਨਰ ਦੇ ਹੋਰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਰੰਗ

.: ਪੈਦਾਇਸ਼ :.

ਸੰਤਾਨ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਦਿਨਾਂ 'ਚ ਨਰ ਦਿਸਣ ਯੋਗ ਥਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਰੁੰਡ ਮੁੰਡ ਬਿਰਛਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਖਰ ਜਾਂ ਟੈਲੀਫੋਨ ਦੀ ਤਾਰ ਉਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਬੜੇ ਹੀ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਗਾਉਂਦਾ, ਇਧਰ-ਓਧਰ ਉਡਦੇ ਖੰਭਾਂ ਨੂੰ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਹੇਠ ਉਪਰ ਕਰਕੇ ਪੀਲੇ ਅਤੇ ਬਗਲਾਂ ਦੇ ਗੁਲਨਾਰੀ ਖੰਭਾਂ ਦਾ ਵਿਖਾਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਪੂਛ ਨੂੰ ਫੈਲਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਬੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਅਪ੍ਰੈਲ ਜੂਨ 'ਚ ਮਾਦਾ ੨-੩ ਆਂਡੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਅੰਗੂਰ ਨਾਲੋਂ ਥੋੜੇ ਵੱਡੇ 'ਅੇ ਅਸਮਾਨੀ-ਹਰੀ ਭਾਅ ਮਾਰਦੇ ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸਤੇ ਬਦਾਮੀ ਦਾਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਿਰਫ ਮਾਦਾ ਹੀ ਆਂਡਿਆਂ ਤੇ ਬੈਠਦੀ ਹੈ। 14-15 ਦਿਨਾਂ ਚ ਆਂਡੇ ਫੁੱਟ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਨਰ ਅਤੇ ਮਾਦਾ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਖੁਆਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।

.: ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਰ :.

ਜਿਵੇਂ ਇਸਦੇ ਨਾਂਮ ਤੋਂ ਹੀ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇਕ ਸ਼ਕਰ-ਖੋਰ ਹੈ ਯਾਨੀ ਫੁਲਾਂ ਚੋਂ ਰਸ ਪੀਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕੀਨ ਅਤੇ ਇਹੀ ਇਸਦੀ ਮੁੱਖ ਖੁਰਾਕ ਵੀ ਹੈ। ਫੁਲਾਂ ਦਾ ਰਸ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਇਸਤੋਂ ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਪੰਛੀ ਹਮਿੰਗ ਬਰਡ ਵਾਂਗ ਇਹ ਫੁਲ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹਵਾ 'ਚ ਨਹੀਂ ਮੰਡਰਾਉਂਦਾ ਸਗੋਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਫੁਰਤੀਲੇ ਅਤੇ ਬੇਚੈਨੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਫੁਲ-ਫੁਲ ਫਿਰਦਾ ਹੈ 'ਤੇ ਰਸ ਚੂਸਣ ਲਈ ਫੁਲਾਂ ਦੇ ਕਾਸੇ ਵਿੱਚ ਪਤਲੀਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਚੁੰਝਾਂ ਨਾਲ ਠੂੰਗੇ ਮਾਰਣ ਲਈ ਉਸਦੀ ਟਾਹਣੀ ਤੇ ਪੁੱਠੇ ਲਟਕਦੇ ਹਨ।
ਸ਼ਕਰਖੋਰਾ ਦਾਅ ਲੱਗਣ ਤੇ ਫੁਲਾਂ ਤੇ ਬੈਠੇ ਕੀਟ ਪਤੰਗਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਛੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੁਚਿਆਂ ਨੂੰ ਭੋਜਣ ਖੁਆਣ ਸਮੇਂ ਸ਼ਕਰਖੋਰਾ ਪਤਰੰਗੇ ਵਾਂਗ ਕੀੜਿਆਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਕਿਸ਼ੋਰ ਨਰ ਪਰੰਪਰਿਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਫੁਲ ਦਾ ਰਸ ਪੀਂਦਾ ਹੋਇਆ

.: ਜਨਸੰਖਿਆ :.

ਸ਼ਕਰਖੋਰੇ ਦੀ ਵੀ ਫਿਲਹਾਲ ਵੈਸ਼ਵਿਕ ਜਨਗਣਨਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਅਲੋਪ ਹੋਣ ਦਾ ਵੀ ਕੋਈ ਖਤਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।

.: ਪ੍ਰਵਾਸ :.

ਇਸਦੇ ਪ੍ਰਵਾਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈਠੋਸ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਗਰਮੀਆਂ ਵਿਚ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਭਾਰੀ ਮਾਤਰਾ ਉਤਰ ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸੁੱਕੇ ਇਲਾਕਿਆਂ 'ਚ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

.: ਖਤਰੇ :.

ਸ਼ਕਰਖੋਰੇ ਨੂੰ ਵੱਧ ਰਹੀ ਮਨੁੱਖੀ ਆਬਾਦੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਖਤਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਫੁਰਤੀਲੇਪਣ ਕਾਰਣ ਇਹ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਅੜਿਕੇ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ।


ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਗਲਤ ਹੈ ਜਾਂ ਜਾਂ ਅਧੂਰੀ ਹੈ ਤਾਂ ਏਥੇ ਕਲਿਕ ਕਰਕੇ ਮੈਨੂੰ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ।. ਧੰਨਵਾਦ: ਗੌਰਵ ਮਾਧੋਪੁਰੀ

©2013. ALL RIGHTS RESERVED TO AUTHOR. The unauthorized reproduction or distribution of this copyrighted work is illegal.